Alimenty na dziecko: kiedy przysługują i jak je uzyskać?

24/01/2025

Czas czytania: 10 minut

24/01/2025

Czas czytania: 10 minut

Alimenty na dziecko to jedno z podstawowych świadczeń mających na celu ochronę interesów dziecka. Obowiązek ich płacenia wynika z prawa rodzinnego i spoczywa na rodzicach, którzy nie wychowują dziecka na co dzień. W tym tekście wyjaśniamy, jak uzyskać alimenty dla dziecka, kiedy przysługują oraz co mogą obejmować.

Alimenty na dziecko i ich zabezpieczenie

W polskim systemie prawnym obowiązek alimentacyjny wobec dziecka wynika z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego¹. Oznacza on, że rodzice są zobowiązani do łożenia na utrzymanie dziecka, jeśli nie jest ono w stanie utrzymać się samodzielnie.

W przypadku braku porozumienia co do alimentów pomiędzy rodzicami, sprawę najczęściej rozstrzyga sąd. Na czas trwania postępowania można domagać się zabezpieczenia alimentów w formie tymczasowego świadczenia. Sąd wydaje wówczas postanowienie zabezpieczające potrzeby dziecka jeszcze przed rozstrzygnięciem sprawy. Takie zabezpieczenie zapewnia podstawowe środki utrzymania na czas postępowania, które może toczyć się przez wiele miesięcy, a nawet lat.

Alimenty przysługują dziecku również w sytuacji, gdy rodzice są w separacji. Wbrew częstym wątpliwościom, separacja a alimenty na dziecko nie wykluczają się – orzekając o separacji sąd ma także obowiązek rozstrzygnąć o kwestii ponoszenia kosztów utrzymania dzieci.

Warto pamiętać, że alimenty można przekazywać zarówno w formie pieniężnej, jak i rzeczowej – choć w praktyce sądy najczęściej zasądzają świadczenia pieniężne. Jeśli jeden z rodziców unika płatności, można skorzystać z pomocy komornika. Co ważne odpowiedź na pytanie, czy komornik może zająć alimenty na dziecko, jest negatywna, bowiem te środki są wyłączone spod egzekucji komorniczej.

Jak uzyskać alimenty na dziecko?

Jeżeli rodzic nie łoży na dziecko dobrowolnie, konieczne będzie podjęcie działań prawnych. Jak uzyskać alimenty na dziecko? Najczęściej odbywa się to poprzez złożenie pozwu do sądu rejonowego (wydział rodzinny i nieletnich). Co istotne, taki pozew jest zwolniony z opłat sądowych – osoba dochodząca alimentów nie musi uiszczać żadnej opłaty od pozwu. To duże ułatwienie, które ma zachęcić do dochodzenia należnych świadczeń na dziecko bez barier finansowych.

Jak napisać pozew o alimenty na dziecko? Pozew powinien spełniać wymogi formalne pisma procesowego i zawierać najważniejsze informacje: oznaczenie sądu, stron postępowania, określenie dochodzonej kwoty alimentów oraz proponowany termin płatności (np. do 10. dnia każdego miesiąca). W pozwie należy dokładnie uzasadnić żądaną kwotę, wykazując usprawiedliwione potrzeby dziecka oraz aktualne możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanego rodzica. Warto sporządzić szczegółowy kosztorys miesięcznych wydatków na dziecko – wskazać, ile kosztuje jego wyżywienie, mieszkanie (czynsz, media), odzież, środki higieny, dojazdy, edukacja (podręczniki, przybory szkolne), zajęcia dodatkowe, leczenie, wypoczynek itp. (więcej o tym poniżej w sekcji „Co obejmują alimenty”). Im dokładniej przedstawimy sytuację finansową dziecka, tym lepiej sąd zrozumie realne potrzeby. W uzasadnieniu warto również opisać sytuację życiową obu rodziców – czy dziecko pozostaje pod opieką powoda, czy pozwany łożył dobrowolnie na utrzymanie, jakie są zarobki i wydatki każdej ze stron itp.

W przygotowaniu konieczności złożenia pozwu pomoże konsultacja z prawnikiem. Adwokat od spraw rodzinnych, który posiada doświadczenie w prowadzeniu takich spraw, zna praktykę sądową i pomoże skompletować wymagane dokumenty. Specjalista podpowie także, jakie dowody przedstawić, jak sformułować żądanie i uzasadnienie, a także czego unikać.

Jeśli strony są zgodne, możliwe są również dobrowolne alimenty na dziecko – czyli pisemna lub ustna umowa między rodzicami o przekazywaniu środków bez udziału sądu. Taki model bywa szybki, ale nie daje gwarancji egzekucji świadczenia w przypadku późniejszego sporu czy uchylania się przez rodzica od płatności.

Potrzebujesz wsparcia we własnej sprawie?

Umów się na spotkanie

Pozostaw swój numer telefonu. Oddzwonimy w celu ustalenia dogodnego terminu

Kiedy należą się alimenty na dziecko?

Świadczenia alimentacyjne przysługują dziecku od momentu urodzenia – nawet noworodek ma swoje usprawiedliwione potrzeby (wyżywienie, pielęgnacja, opieka lekarska), które muszą być finansowane przez rodziców. Kiedy należą się alimenty na dziecko? Zasadniczo zawsze wtedy, gdy dziecko nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać, a rodzic nie realizuje dobrowolnie swojej części obowiązku w naturze (poprzez osobistą opiekę) ani finansowo. W praktyce większość spraw o świadczenie alimentacyjne dotyczy sytuacji, gdy rodzice żyją osobno i dziecko pozostaje przy jednym z nich, zaś drugi nie partycypuje wystarczająco w kosztach utrzymania potomka.

Co istotne niedostatek rodzica nie zwalnia go z obowiązku płacenia alimentów. W przypadku np. bezrobocia rodzica, sąd zbada, czy jest on zdolny do podjęcia pracy i jakie mógłby osiągać zarobki przy pełnym zaangażowaniu swoich sił i kwalifikacji. Często bowiem zdarza się, że alimenty na dziecko, gdy ojciec nie pracuje i tak zostaną zasądzone – bezrobotny rodzic nie uniknie płacenia, jeśli ma możliwości zarobkowania.

Zdarzają się pytania, kiedy nie należą się alimenty na dziecko? W przypadku małoletnich – praktycznie nigdy, ponieważ nie można uchylić się od obowiązku względem dziecka, które nie osiągnęło 18 lat. Jednak w odniesieniu do dziecka pełnoletniego (dorosłego) możliwe są sytuacje, gdy świadczenia przestają przysługiwać. Po osiągnięciu pełnoletności dziecko nie jest już automatycznie objęte obowiązkiem alimentacyjnym, jeśli osiągnęło samodzielność finansową. Polski system prawny nie przewiduje sztywnej granicy wieku, po której obowiązek alimentacyjny ustaje – nie ma przepisu wprost mówiącego, że np. do ukończenia 18 czy 25 lat świadczenie się należy. Zamiast tego obowiązuje kryterium samodzielności: obowiązek rodzica trwa dopóty, dopóki dziecko nie zdobędzie możliwości samodzielnego utrzymania się odpowiednio do swoich uzdolnień i chęci do pracy. Jeśli dorosłe dziecko może już na siebie zarobić, wówczas obowiązek świadczenia może zostać zniesiony. Wymaga to jednak formalnego ustalenia – zwykle poprzez powództwo rodzica o uchylenie obowiązku alimentacyjnego.

Co obejmują alimenty na dziecko?

Zakres świadczeń alimentacyjnych obejmuje wszelkie koszty związane z utrzymaniem i wychowaniem małoletniego (bądź niesamodzielnego dorosłego dziecka). Mówiąc potocznie, są to pieniądze przeznaczone na zaspokojenie wszystkich usprawiedliwionych potrzeb dziecka. Odpowiadając na pytanie: alimenty na dziecko – co obejmują? – można wskazać katalog typowych wydatków pokrywanych z tego świadczenia:

Wyżywienie – codzienne posiłki, produkty spożywcze, ale także woda, soki, jedzenie w szkole czy przedszkolu.
Mieszkanie i media – koszty utrzymania lokalu, w którym mieszka dziecko: czynsz, opłaty za prąd, ogrzewanie, wodę, wywóz śmieci itp. Dziecko korzysta z domu/mieszkania rodzica, więc część tych opłat przypada na jego utrzymanie.
Ubrania i obuwie – zakup odzieży na każdą porę roku, butów, bielizny, a także wydatki na pranie, środki czystości, kosmetyki do higieny osobistej dziecka.
Edukację – opłaty za przedszkole lub żłobek, wyprawkę szkolną (podręczniki, zeszyty, przybory), składki klasowe, ewentualnie czesne za szkołę prywatną. Także korepetycje, kursy językowe i inne zajęcia edukacyjne.
Opiekę zdrowotną – koszty leczenia i profilaktyki: wizyty u lekarzy specjalistów nieobjęte NFZ, leki, suplementy, okulary korekcyjne, sprzęt medyczny, rehabilitacja itp., jeśli dziecko ich potrzebuje.
Zajęcia dodatkowe i rozwój pasji – finansowanie zajęć sportowych (np. treningi, basen), artystycznych (np. lekcje muzyki), wycieczek szkolnych, kolonii, obozów, zabawek, książek, sprzętu sportowego. Środki powinny zapewnić dziecku możliwość prawidłowego rozwoju fizycznego i kulturalnego.
Rozrywkę i wypoczynek – kieszonkowe na drobne wydatki własne dziecka, wyjścia do kina, na lody, wakacyjne wyjazdy rodzinne, ferie zimowe itp.
Inne bieżące koszty – np. transport (bilety komunikacji, paliwo jeśli rodzic wozi dziecko), opłaty telekomunikacyjne (telefon, internet używany przez dziecko), wydatki na niemowlę (pieluchy, mleko modyfikowane) itp.

Ile alimentów na dziecko może zostać przyznane?

Wysokość alimentów dla dziecka jest kwestią indywidualną w każdej sprawie. Polskie prawo nie przewiduje sztywnych stawek ani tabel alimentacyjnych uzależnionych od dochodów rodzica czy liczby dzieci. Ile alimentów na dziecko zostanie przyznane przez sąd, zależy od dwóch podstawowych czynników, które nakreśla art. 135 § 1 k.r.o.: usprawiedliwione potrzeby dziecka oraz możliwości zarobkowe i majątkowe rodzica zobowiązanego. Innymi słowy, sąd ocenia z jednej strony, jakie koszty utrzymania są konieczne dla dziecka (w oparciu o jego sytuację, wiek, zdrowie, uzasadnione zajęcia itp.), a z drugiej – ile jest w stanie realnie płacić rodzic (biorąc pod uwagę jego zarobki, potencjalne zarobki, posiadany majątek, sytuację rodzinną). Wysokość alimentów przyznanych na dziecko powinna zaspokoić potrzeby małoletniego, ale równocześnie nie może przekraczać możliwości płatniczych rodzica.

Często pojawia się pytanie: „ile wynoszą alimenty na dziecko w praktyce?” Trudno wskazać typową kwotę, bowiem każdorazowo decydują indywidualne okoliczności, jednak statystyki sądowe wskazują, że w typowych sprawach sądy zasądzają od 500 do 1500 zł miesięcznie na jedno dziecko. Ostateczna decyzja zależy m.in. od tego, jak skutecznie zostanie udokumentowany zakres potrzeb.

Warto jednak zaznaczyć, że płatności na rzecz dziecka nie muszą pokrywać wyłącznie minimum egzystencji dziecka. Dziecko ma prawo do życia na takim poziomie, na jaki pozwalają możliwości finansowe rodziców. Jeśli więc rodzic zobowiązany jest osobą dobrze zarabiającą, to wysokość alimentów powinna uwzględniać podwyższony standard potrzeb – np. dodatkowe zajęcia, wakacje zagraniczne, lepszej jakości ubrania. Z kolei rodzic o skromnych dochodach nie może zapewnić luksusów, ale musi dzielić z dzieckiem to, co ma. Zasadą jest tu zasada równej stopy życiowej – dziecko powinno mieć porównywalny standard życia do rodziców. W skład alimentów mogą więc wchodzić zarówno podstawowe potrzeby, jak i usprawiedliwione potrzeby wyższego rzędu, jeśli sytuacja finansowa rodzica na to pozwala.

W związku z tym odpowiadając na często pojawiające się pytanie: ile alimentów może przyznać sąd na dziecko?, można wskazać, iż kwoty wahają się od kilkuset do kilku tysięcy złotych miesięcznie, w zależności od sytuacji. Zasądzane są w oparciu o konkretny stan faktyczny, np. koszty leczenia dziecka, czesne za szkołę prywatną czy opiekę żłobkową. Nie istnieje także prawna reguła procentowa typu „alimenty na dziecko – ile procent z wynagrodzenia rodzica stanowią”. W praktyce sądy starają się wyważyć zapotrzebowanie dziecka i obciążenie rodzica. Orzecznictwo wskazuje, że wysokość alimentów nie powinna być tak duża, by zobowiązany popadł przez to w niedostatek – rodzic musi móc też się utrzymać. Zatem dobrze sytuowany rodzic nie będzie nadmiernie obciążony płacąc istotny procent swoich dochodów, a rodzic o niskich dochodach nie może zostać obciążony ponad to, co jest w stanie zarobić.

Masz sprawę, którą chcesz omówić?

Porozmawiajmy o Twojej sytuacji

Zgłoś chęć rozmowy. Zamów konsultację telefoniczną

Do kiedy płaci się alimenty na dziecko?

Wielu rodziców zadaje sobie pytanie: do kiedy płaci się alimenty na dziecko? Jak już zostało wskazane, obowiązek ten nie wygasa automatycznie po osiągnięciu pełnoletniości, lecz trwa do momentu uzyskania przez dziecko samodzielności finansowej.

Najczęstszym powodem kontynuacji alimentów po ukończeniu przez dziecko 18 roku życia jest kontynuowanie nauki. Student studiów dziennych, pochłonięty zajęciami i nauką, często nie ma realnej możliwości pełnego utrzymania się samemu. Dlatego alimenty na dorosłe dziecko studiujące będą przysługiwały, o ile dziecko robi realne postępy w nauce i dąży do ukończenia edukacji w rozsądnym czasie. Sam status studenta nie gwarantuje jednak alimentów bezwarunkowo – studia same w sobie nie wyłączają możliwości podjęcia pracy zarobkowej przez dorosłe dziecko. Jeśli np. pełnoletni syn lub córka studiuje dziennie, ale ma czas i możliwość dorabiania (np. w weekendy czy wieczorami), to sąd dokona oceny, czy osiągane dochody (choćby częściowe) wystarczają na pokrycie potrzeb. Z kolei gdy młoda osoba studiuje zaocznie (na weekendowych zjazdach) lub w systemie wieczorowym, zwykle oczekuje się, że podejmie pracę w ciągu tygodnia – w takich przypadkach świadczenie może być obniżone lub w ogóle niezasądzone, jeśli dochody z pracy wystarczają na utrzymanie.

Reasumując odpowiedź na pytanie: mają być wypłacane?, uzależnione jest od sytuacji życiowej dziecka. Jeśli kontynuuje naukę, nie ma własnych źródeł dochodu lub zmaga się z chorobą, rodzic zobowiązany nadal ma obowiązek alimentacyjny. Natomiast jeśli dziecko kończy edukację i podejmuje pracę, sąd może uchylić obowiązek alimentacyjny – na wniosek rodzica.

Alimenty na dorosłe dziecko nie uczące się

Gdy dorosłe dziecko nie wykazuje starań – np. nie uczy się, odmawia podjęcia pracy – wówczas rodzic ma mocne argumenty, by żądać uchylenia obowiązku alimentacyjnego jako sprzecznego z zasadami współżycia społecznego. Kodeks rodzinny (art. 133 § 3) stanowi, że rodzice mogą uchylić się od alimentów na pełnoletnie dziecko, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Można więc powiedzieć, że alimenty na dorosłe dziecko nie uczące się i niepracujące się co do zasady nie należą. Oczywiście każdy przypadek ocenia sąd. Jeśli dorosłe dziecko np. ukończyło szkołę, nie kontynuuje nauki, ale też nie podejmuje zatrudnienia, to rodzic może domagać się uchylenia obowiązku alimentacyjnego, powołując się na fakt, że dziecko jest w stanie utrzymać się samodzielnie, tylko nie czyni ku temu wysiłków. W orzecznictwie sądów powszechnych przeważa pogląd, że takie roszczenie rodzica jest zasadne – obowiązek łożenia na dziecko nie może bowiem służyć finansowaniu bezczynności dorosłego dziecka.

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja, gdy przyczyny niesamodzielności dorosłego dziecka są obiektywne i niezawinione. Przykładem jest przewlekła choroba, niepełnosprawność lub poważny uszczerbek na zdrowiu potomka, uniemożliwiający mu podjęcie pracy. Wówczas obowiązek alimentacyjny rodziców trwa nadal. Jeżeli dorosłe dziecko jest całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji, rodzice mogą być zobowiązani do jego utrzymywania praktycznie bezterminowo. Warto tu wspomnieć, że prawo nie ustanawia górnej granicy wieku dla alimentów – zdarza się, że rodzice płacą na dorosłe, niepełnosprawne dziecko mające 30 czy 40 lat, jeśli wymaga ono stałej opieki.

Podsumowanie

Obowiązek alimentacyjny wobec dziecka jest jednym z podstawowych obowiązków rodzica. Alimenty mają zagwarantować dziecku środki na zaspokojenie życiowych potrzeb i prawidłowy rozwój. Przyznawane są zawsze wtedy, gdy dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, a rodzic ma możliwości, by takiego wsparcia udzielić.

Wysokość alimentów na dziecko zależy od indywidualnych okoliczności – potrzeb dziecka i sił ekonomicznych rodzica – i może z czasem ulec zmianie. Świadczenie alimentacyjne obejmuje szeroki zakres wydatków na dziecko: od jedzenia i mieszkania, po edukację i rozrywkę, odpowiednio do wieku i stanu zdrowia.

Na zakończenie warto podkreślić, że każda sprawa o alimenty jest inna. Sąd zawsze bada konkretną sytuację rodzinno-finansową, dlatego w razie wątpliwości czy trudności w uzyskaniu należnych świadczeń, najlepiej skonsultować się z adwokatem rodzinnym, który doradzi najlepsze rozwiązania i pomoże w przeprowadzeniu skutecznego postępowania.

^{1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2809 z późn. zm.) ↩}

Autor wpisu:

Picture of Mariusz Krzyżanowski<br><font color="#C39E3A"; size=4> adwokat</font><br><br>

Mariusz Krzyżanowski
adwokat

Niniejsza publikacja została opracowana z najwyższą starannością, jednak niektóre informacje przedstawiono w sposób skrócony. W związku z tym artykuł ma wyłącznie charakter poglądowy, a zawarte w nim treści nie mogą zastępować pełnej i szczegółowej analizy danego zagadnienia. Kancelaria Adwokacka Mariusz Krzyżanowski nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek straty wynikające z działań podjętych lub zaniechanych na podstawie niniejszej publikacji. W celu omówienia indywidualnej sprawy zapraszamy do kontaktu i podjęcia współpracy.