Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem poszkodowany może otrzymać nie tylko jednorazowe odszkodowanie czy zadośćuczynienie, ale też świadczenie okresowe w postaci renty odszkodowawczej. Jest ono wypłacane regularnie i ma na celu zrekompensowanie trwałych skutków zdarzenia, takich jak utrata dochodów lub zwiększone potrzeby. Wyjaśniamy, komu przysługuje takie świadczenie i kiedy warto się o nie ubiegać.
Na czym polega renta odszkodowawcza?
Renta odszkodowawcza polega na regularnej wypłacie poszkodowanemu świadczenia pieniężnego przez podmiot zobowiązany do naprawienia szkody. Taka renta stanowi formę rekompensaty szkód majątkowych, które mają charakter długotrwały lub powtarzający się. W przeciwieństwie do jednorazowego odszkodowania zapewnia poszkodowanemu stałe wsparcie finansowe w przyszłości. Rentę przyznaje się, gdy poszkodowany na skutek wypadku lub innego zdarzenia doznał uszczerbku wpływającego na jego zdolność do pracy zarobkowej, powodującego stałe zwiększenie jego potrzeb życiowych lub gdy zmniejszyły się jego tzw. widoki powodzenia na przyszłość (np. ograniczenie perspektyw rozwoju zawodowego).
Przepisy Kodeksu cywilnego1 (m.in. art. 444 § 2 oraz art. 446 § 2) szczegółowo określają sytuacje, w których przysługuje takie świadczenie. Najważniejsze z nich to utrata przez poszkodowanego zdolności do pracy zarobkowej (całkowita lub częściowa), znaczące zwiększenie się jego potrzeb, zmniejszenie widoków powodzenia na przyszłość, a w razie śmierci poszkodowanego – istnienie osób, wobec których miał on ustawowy obowiązek alimentacyjny (np. małoletnich dzieci). W kontekście prawnym można spotkać się z określeniem renta odszkodowawcza kc, które odnosi się właśnie do renty przewidzianej w Kodeksie cywilnym. Tak rozumiana renta dotyczy wyłącznie szkód majątkowych (ekonomicznych). Nie należy mylić tego świadczenia z zadośćuczynieniem za krzywdę niemajątkową (co to jest zadośćuczynienie wyjaśniamy w osobnym artykule) ani z rentami wypłacanymi przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) z tytułu niezdolności do pracy.
Komu przysługuje renta odszkodowawcza?
Osoba poszkodowana w wyniku wypadku (komunikacyjnego, przy pracy lub innego zdarzenia) może otrzymać rentę odszkodowawczą, jeżeli skutki zdrowotne tego zdarzenia powodują trwałe lub długotrwałe ograniczenie jej możliwości zarobkowych bądź generują stałe dodatkowe koszty. Przykładowo, jeśli poszkodowany nie może już wykonywać dotychczasowej pracy albo może pracować jedynie w mniejszym wymiarze (co oznacza utratę części dochodów), renta będzie miała na celu wyrównanie tej różnicy. Podobnie, gdy poszkodowany wymaga ciągłego leczenia, rehabilitacji, opieki lub specjalnych środków pomocniczych, świadczenie rentowe może pokrywać związane z tym koszty w dłuższym okresie. Renta może być także przyznana młodej osobie, której wypadek przekreślił szanse na planowaną karierę lub osiągnięcia zawodowe, zmniejszając jej widoki powodzenia na przyszłość. W takim przypadku świadczenie ma zrekompensować utracone potencjalne korzyści.
W przypadku śmierci poszkodowanego w wyniku wypadku świadczenie rentowe może przysługiwać członkom rodziny zmarłego. Dotyczy to sytuacji, gdy zmarły przed śmiercią zapewniał środki utrzymania bliskim (np. dzieciom, małżonkowi) i ciążył na nim prawny obowiązek alimentacyjny względem nich. Renta wypłacana takim osobom ma na celu zastąpienie utraconego wsparcia finansowego od zmarłego. Jej wysokość odpowiada zwykle kwocie, jaką zmarły przekazywałby (lub mógłby przekazywać) na utrzymanie tych osób, gdyby do wypadku nie doszło. Opisane przypadki to sytuacje, w których renta odszkodowawcza jest uzasadniona – stanowi ona swoiste długoterminowe zabezpieczenie finansowe dla poszkodowanego lub jego bliskich.
