Ubezwłasnowolnienie a spadek: czy osoba ubezwłasnowolniona może dziedziczyć?

07/05/2025

Czas czytania: 4 minuty

07/05/2025

Czas czytania: 4 minuty

Wiele osób staje przed dylematem, gdy w rodzinie pojawia się kwestia dziedziczenia przez osobę ubezwłasnowolnioną. Czy taka osoba może zostać spadkobiercą? Niniejszy artykuł omawia, w jaki sposób polskie prawo reguluje sytuację, gdy spadek przypada osobie pozbawionej pełnej zdolności do czynności prawnych. Wyjaśniamy również zasady postępowania, które zapewniają ochronę interesów ubezwłasnowolnionych spadkobierców.

Czy osoba ubezwłasnowolniona może dziedziczyć?

Wiele osób zastanawia się, czy osoba ubezwłasnowolniona może dziedziczyć majątek po bliskich. Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca – ubezwłasnowolnienie nie pozbawia osoby zdolności prawnej ani prawa do dziedziczenia. Osoba objęta takim orzeczeniem wciąż może być spadkobiercą ustawowym (np. jako zstępny czy małżonek zmarłego) lub testamentowym. Jednocześnie ubezwłasnowolnienie oznacza utratę pełnej zdolności do czynności prawnych, a więc brak możliwości samodzielnego podejmowania decyzji prawnych związanych z dziedziczeniem.

W kontekście dziedziczenia warto wyjaśnić co to jest ubezwłasnowolnienie: w uproszczeniu jest to sądowe orzeczenie ograniczające zdolność osoby do samodzielnego decydowania o swoich sprawach (np. z powodu choroby psychicznej). Mimo ograniczonej zdolności do czynności prawnych osoba ubezwłasnowolniona zachowuje prawa majątkowe – może dziedziczyć spadek. Różnica polega na tym, że nie działa osobiście, lecz w jej imieniu czynności podejmuje opiekun prawny albo kurator. Innymi słowy, ubezwłasnowolnienie nie wyklucza dziedziczenia, lecz sprawia, że osoba nie może samodzielnie realizować swoich praw spadkowych – w jej imieniu działa przedstawiciel ustawowy.

Potrzebujesz wsparcia we własnej sprawie?

Umów się na spotkanie

Pozostaw swój numer telefonu. Oddzwonimy w celu ustalenia dogodnego terminu

Przyjęcie spadku przez ubezwłasnowolnionego w świetle prawa

Procedura, jakiej wymaga przyjęcie spadku przez ubezwłasnowolnionego, różni się od standardowej jedynie obligatoryjnym udziałem przedstawiciela ustawowego oraz nadzorem sądu. Osoba ubezwłasnowolniona (całkowicie) sama nie może złożyć oświadczenia o przyjęciu ani odrzuceniu spadku – w jej imieniu dokonuje tego ustanowiony opiekun prawny, przy czym powinien on wcześniej uzyskać na taką czynność zgodę sądu rodzinnego. Natomiast przy ubezwłasnowolnieniu częściowym spadkobierca składa oświadczenie samodzielnie, ale wymaga ono potwierdzenia kuratora. Jeżeli w grę wchodzi spadek dla osoby ubezwłasnowolnionej, kluczowe jest zabezpieczenie jej interesów majątkowych – zwłaszcza gdy masa spadkowa jest obciążona długami.

Prawo spadkowe wyznacza sześciomiesięczny termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Opiekun osoby ubezwłasnowolnionej powinien w tym czasie uzyskać wymaganą zgodę sądu i złożyć stosowne oświadczenie. Brak działania w terminie skutkuje przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (ograniczeniem odpowiedzialności za długi do wartości odziedziczonego majątku).

Reprezentowanie osoby ubezwłasnowolnionej w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku

Skoro wiadomo, że odpowiedź na pytanie czy osoba ubezwłasnowolniona dziedziczy brzmi „tak”, warto wyjaśnić, jak przebiega formalne potwierdzenie tych praw. Osoba pozbawiona pełnej zdolności do czynności prawnych uczestniczy w postępowaniu spadkowym za pośrednictwem swojego przedstawiciela. W praktyce opiekun prawny (przy ubezwłasnowolnieniu całkowitym) lub kurator (przy częściowym) składa w imieniu ubezwłasnowolnionego wniosek o stwierdzenie nabycia spadku do właściwego sądu. Sprawy spadkowe z udziałem takich osób zawsze odbywają się pod nadzorem sądu opiekuńczego, który czuwa nad ochroną interesów podopiecznego.

Po stwierdzeniu nabycia spadku opiekun osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie zarządza odziedziczonym majątkiem pod nadzorem sądu opiekuńczego. Kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo doradza jej natomiast, a w przypadku, gdy decyzją sądu ma odpowiadać także za reprezentowanie i zarząd majątkiem, pełni rolę zbliżoną do opiekuna. Dotyczy to także kolejnych czynności, takich jak dział spadku czy dochodzenie zachowku – na wszystkich etapach ubezwłasnowolniony działa przez przedstawiciela pod kontrolą sądu.

Masz sprawę, którą chcesz omówić?

Porozmawiajmy o Twojej sytuacji

Zgłoś chęć rozmowy. Zamów konsultację telefoniczną

Zgoda sądu na przyjęcie spadku przez ubezwłasnowolnionego

Zgodnie z przepisami zgoda sądu na przyjęcie spadku przez ubezwłasnowolnionego jest wymagana zarówno w przypadku osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, jak i częściowo. Opiekun lub kurator osoby, w stosunku do której orzeczone zostało ubezwłasnowolnienie, musi bowiem uzyskać zgodę sądu na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem, jaka jest przyjęcie lub odrzucenie spadku.

Kontrola sądowa ma na celu ochronę interesów osoby ubezwłasnowolnionej – sąd ocenia, czy przyjęcie spadku jest dla niej korzystne (gdy wartość aktywów przewyższa długi), czy też bezpieczniej go odrzucić (gdy dziedziczenie oznacza przejęcie zobowiązań).

Podsumowanie

Podsumowując, kwestia ubezwłasnowolnienie a spadek łączy dwa aspekty: prawo do dziedziczenia oraz sposób wykonania tego prawa. Osoba ubezwłasnowolniona zachowuje prawo do spadku na równi z innymi spadkobiercami, jednak nie może samodzielnie podejmować czynności prawnych z tym związanych. Wszelkie formalności spadkowe za taką osobę załatwia przedstawiciel ustawowy działający pod nadzorem sądu. Dzięki temu osoba pozbawiona pełnej zdolności do czynności prawnych może bezpiecznie uczestniczyć w dziedziczeniu, a jej interesy są należycie chronione.

Autor wpisu:

Picture of Mariusz Krzyżanowski<br><font color="#C39E3A"; size=4> adwokat</font><br><br>

Mariusz Krzyżanowski
adwokat

Niniejsza publikacja została opracowana z najwyższą starannością, jednak niektóre informacje przedstawiono w sposób skrócony. W związku z tym artykuł ma wyłącznie charakter poglądowy, a zawarte w nim treści nie mogą zastępować pełnej i szczegółowej analizy danego zagadnienia. Kancelaria Adwokacka Mariusz Krzyżanowski nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek straty wynikające z działań podjętych lub zaniechanych na podstawie niniejszej publikacji. W celu omówienia indywidualnej sprawy zapraszamy do kontaktu i podjęcia współpracy.