Sankcja kredytu darmowego to jedno z narzędzi ochrony konsumentów, które pozwala na zwolnienie kredytobiorcy z obowiązku zapłaty odsetek i innych kosztów kredytu w przypadku naruszenia przez bank obowiązków informacyjnych. W najnowszym wyroku TSUE 1 sankcja kredytu darmowego (SKD) została poddana analizie w kontekście przepisów unijnych i krajowych regulacji. Decyzja Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej może mieć istotne konsekwencje zarówno dla konsumentów, jak i dla instytucji finansowych. W niniejszym artykule przyjrzymy się szczegółowo znaczeniu tego wyroku oraz jego skutkom posiadaczy kredytów konsumenckich w Polsce.
Znaczenie RRSO przy sankcji kredytu darmowego
RRSO jest wskaźnikiem umożliwiającym ocenę całkowitych kosztów kredytu i porównanie ofert różnych banków. W przypadku, gdy bank poda zawyżoną lub nieprecyzyjną wartość RRSO, konsument może zostać wprowadzony w błąd co do rzeczywistego kosztu zobowiązania.
Jednym z kluczowych elementów postępowania przed TSUE było określenie, czy błędne podanie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) automatycznie oznacza, iż zastosowana może zostać sankcja kredytu darmowego. Wyrok TSUE potwierdził, że podanie nieprawidłowej wartości RRSO może stanowić naruszenie obowiązków informacyjnych, jeśli prowadzi do negatywnych skutków dla kredytobiorcy. Nie jest jednak wystarczającym warunkiem, aby automatycznie zastosowana została sankcja kredytu darmowego. Orzeczenia nie sposób traktować zatem jako przyzwolenie dla banków na podawanie błędnie wyliczonego RRSO bądź brak transparentności w zakresie zastosowanej metody wyliczenia oprocentowania. Trybunał wypowiadał się bowiem w odniesieniu do specyficznej sytuacji, w której RRSO okazać miałoby się zawyżone ze względu na to, że niektóre warunki umowy kredytu zostały uznane za nieuczciwe, a tym samym za niewiążące dla konsumenta. Jednocześnie TSUE potwierdził znaczenia RRSO dla możliwości dokonania przez konsumentów oceny skutków finansowych zobowiązania, a tym samym wagę prawidłowego określenia oprocentowania przez instytucje finansowe.
Wyrok TSUE: sankcja kredytu darmowego (SKD)
Uzasadnienie wydanego w dniu 13 lutego 2025 r. wyroku potwierdza, że według TSUE sankcja kredytu darmowego jest zgodna z unijnymi przepisami dotyczącymi ochrony konsumentów. Trybunał uznał, że sankcja ta jest skutecznym i odstraszającym narzędziem przeciwko naruszeniom obowiązków informacyjnych przez banki. Trybunał podkreślił, że państwa członkowskie mają prawo stosować sankcje w przypadku naruszeń obowiązków informacyjnych przez banki, pod warunkiem że są one proporcjonalne i skuteczne.
TSUE uznał, że art. 45 Ustawy o kredycie konsumenckim 2 przewidujący całkowite pozbawienie banków prawa do pobierania odsetek i dodatkowych kosztów w przypadku błędów informacyjnych, nie naruszają prawa UE. Sankcja ta ma na celu ochronę konsumentów i zapewnienie przejrzystości rynku finansowego. Ponadto, Trybunał odniósł się do zasadności stosowania jednego, surowego środka sankcyjnego. Banki argumentowały, że kara jest zbyt restrykcyjna i powinna być stopniowana w zależności od skali naruszenia. TSUE jednak nie podzielił tej opinii, podkreślając, że celem sankcji jest skuteczne odstraszenie instytucji finansowych od wprowadzania klientów w błąd.
Zgodnie z orzeczeniem TSUE, nieprecyzyjne regulacje dotyczące zmiany opłat w umowach kredytowych naruszają unijne przepisy, w tym Dyrektywę 2008/48/WE 3. Przepisy te wymagają od banków jednoznacznego i wyczerpującego informowania konsumentów o kosztach oraz możliwościach ich zmiany.
