Kwestia odszkodowania po wypadku w pracy budzi wiele pytań wśród poszkodowanych pracowników. Wypadki przy pracy zdarzają się niezależnie od branży i stażu pracy, dlatego każdy pracownik powinien znać podstawowe prawa, które mu przysługują. Poniżej wyjaśniamy, co to jest wypadek przy pracy oraz jakie świadczenia należą się osobom poszkodowanym w takiej sytuacji.
Definicja wypadku przy pracy
Aby móc ubiegać się o odszkodowanie za wypadek w pracy, najpierw należy zrozumieć, czym jest wypadek przy pracy. Stosownie do treści Ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych1 wypadkiem przy pracy nazywamy nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w związku z pracą i spowodowało uraz lub śmierć. Może do niego dojść zarówno podczas realizacji codziennych obowiązków służbowych, jak i wtedy, gdy pracownik działa na rzecz pracodawcy bez wyraźnego polecenia. Co więcej, ochrona przysługuje także w trakcie przemieszczania się pomiędzy siedzibą firmy a miejscem wykonywania powierzonych zadań.
Sprawdź także czym jest wypadek w drodze do pracy.
Kluczowe jest tu pojęcie „dyspozycyjności wobec pracodawcy” – jeśli pracownik znajdował się pod jego wpływem organizacyjnym i zdarzenie miało charakter zewnętrzny oraz spowodowało uraz lub śmierć, może zostać uznane za wypadek przy pracy.
Prawo przewiduje również sytuacje, które – choć nie mieszczą się w klasycznej definicji – są traktowane na równi z wypadkiem przy pracy. Należą do nich m.in. zdarzenia zaistniałe podczas podróży służbowych, udziału w szkoleniach z zakresu samoobrony czy wykonywania zadań zleconych przez organizacje związkowe. To rozwiązanie daje pracownikom dodatkową ochronę, szczególnie w dynamicznych warunkach pracy, gdzie obowiązki zawodowe nie ograniczają się jedynie do biura czy hali produkcyjnej. Istotne jest jednak, aby wypadek nie był skutkiem działań całkowicie oderwanych od powierzonych obowiązków.
Co ciekawe, definicja wypadku przy pracy obejmuje również wiele innych sytuacji – od zdarzeń w trakcie stażu, praktyk zawodowych czy pełnienia funkcji posła, aż po aktywność sportową objętą stypendium. Ustawodawca rozszerza katalog zdarzeń, uznając, że każda aktywność realizowana w ramach ubezpieczenia wypadkowego może potencjalnie nieść ryzyko urazu. W zależności od skutków, wypadek może być zakwalifikowany jako śmiertelny, ciężki lub zbiorowy. Taka klasyfikacja ma kluczowe znaczenie nie tylko dla ustalenia świadczeń, ale również dla obowiązków pracodawcy w zakresie postępowania powypadkowego i ewentualnych konsekwencji prawnych.
Reasumując, aby konkretne zdarzenie mogło zostać uznane za wypadek przy pracy, musza zostać spełnione następujące kryteria:
- Nagłość zdarzenia – nie musi oznaczać chwili – wystarczy, że przebieg zdarzenia zmieści się w rozsądnym, krótkim czasie, który można wyodrębnić jako wyraźny epizod w toku pracy.
- Przyczyna zewnętrzna — zdarzenie musi być wywołane przez czynnik oddziałujący na pracownika z zewnątrz, który prowadzi do urazu lub rozstroju zdrowia. Może to być zarówno działanie maszyny, jak i siła przyrody, zachowanie innej osoby, a nawet własne czynności pracownika – np. nieostrożne sięgnięcie po przedmiot czy potknięcie się.
- Związek z pracą — wypadek musi zaistnieć w trakcie wykonywania czynności wymienionych w Ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych jako spełniające kryteria pozostawania w związku z pracą.
- Skutek w postaci urazu lub śmierci — zdarzenie musi spowodować fizyczne obrażenia lub zgon pracownika.
Czy za wypadek w pracy należy się odszkodowanie z ZUS?
Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca jednorazowe odszkodowanie, jeśli wypadek przy pracy spowodował trwały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu. Stały uszczerbek na zdrowiu oznacza trwałe naruszenie sprawności organizmu, a długotrwały uszczerbek to taki, który utrzymuje się przez okres przekraczający 6 miesięcy, ale rokuje poprawę stanu poszkodowanego. W przypadku śmierci pracownika, odszkodowanie może zostać przyznane członkom jego rodziny.
Aby uzyskać odszkodowanie z ZUS, konieczne jest:
- Zgłoszenie wypadku — pracownik lub jego przedstawiciel musi zgłosić wypadek pracodawcy niezwłocznie po jego zaistnieniu.
- Sporządzenie protokołu powypadkowego — pracodawca, a w przypadku, gdy wypadkowi uległ ubezpieczony niebędący pracownikiem, podmioty wymienione w Ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zobowiązani są do sporządzenia szczegółowego protokołu powypadkowego zwanego kartą wypadku, który potwierdza zaistnienie wypadku i jego okoliczności.
- Ocena uszczerbku na zdrowiu — lekarz orzecznik ZUS bądź komisja lekarska, ocenia stopień uszczerbku na zdrowiu poszkodowanego pracownika.
Odpowiedź na pytanie, czy za wypadek w pracy należy się odszkodowanie z ZUS (sprawdź: co to jest odszkodowanie) jest zatem twierdząca, pod warunkiem spełnienia wymienionych wyżej warunków.
Ile wynosi odszkodowanie za wypadek w pracy?
Wiele osób zastanawia się, jaka kwota odszkodowania może im przysługiwać po wypadku przy pracy. Przepisy ściśle określają sposób ustalania wysokości takiej rekompensaty. To, jakie odszkodowanie za wypadek w pracy należy się poszkodowanemu, zależy przede wszystkim od stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz od wysokości przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu wydania decyzji o przyznaniu świadczenia.
Ocena stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową odbywa się według procedur przewidzianych w przepisach dotyczących orzekania o niezdolności do pracy. Oznacza to, że również w takich przypadkach stosuje się zasady określone w Ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych2.
Świadczenie przysługuje pracownikowi za każdy procent ustalonego stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Jego wysokość ustalana jest na podstawie 20% przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu wydania decyzji, a uzyskana kwota zaokrąglana jest do pełnych złotych. W praktyce zatem odpowiedź na pytanie ile wynosi odszkodowanie za wypadek w pracy uzależnione jest od aktualnej wysokości przeciętnego wynagrodzenia.
Warto dodać, że przepisy przewidują możliwość zwiększenia tego świadczenia, jeżeli stan zdrowia ulegnie pogorszeniu. Jeśli uszczerbek na zdrowiu wzrośnie co najmniej o 10 punktów procentowych, poszkodowany może liczyć na kolejne odszkodowanie, naliczane również na podstawie 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy dodatkowy procent. Natomiast w przypadku, gdy ubezpieczonemu lub renciście zostanie orzeczona całkowita niezdolność do pracy i jednocześnie niezdolność do samodzielnej egzystencji, przysługuje dodatkowe świadczenie w wysokości 3,5-krotności przeciętnego wynagrodzenia. Tak skonstruowany system ma na celu zapewnienie adekwatnego wsparcia finansowego w zależności od skali doznanych szkód.
