Czy można podważyć testament? Najważniejsze informacje

19/05/2025

Czas czytania: 7 minut

19/05/2025

Czas czytania: 7 minut

Testament jest dokumentem, który wyraża wolę spadkodawcy co do rozdysponowania majątku na wypadek śmierci. Zdarzają się jednak sytuacje, w których pojawiają się wątpliwości co do ważności sporządzonego testamentu. Niniejszy artykuł przedstawia najważniejsze informacje na temat możliwości zakwestionowania testamentu według polskiego prawa.

Czy można podważyć testament?

Podważenie ważności testamentu jest w polskim prawie możliwe, ale jedynie w ściśle określonych sytuacjach. Ustawodawca przewidział zamknięty katalog okoliczności, w których testament może zostać uznany za nieważny i tym samym pozbawiony skutków prawnych. Najogólniej rzecz ujmując, przyczynami unieważnienia testamentu mogą być wady oświadczenia woli spadkodawcy (np. brak świadomości lub działanie pod przymusem) albo naruszenie wymogów formalnych przy dokonaniu rozrządzenia. Należy więc podkreślić, że niezadowolenie z treści ostatniej woli zmarłego oraz wynikające z niego poczucie krzywdy lub niesprawiedliwości, nie stanowi podstawy do jej zakwestionowania. Aby testament mógł zostać skutecznie podważony, muszą zaistnieć ustawowe przesłanki nieważności dokumentu, o których mowa w przepisach prawa spadkowego.

Jaki rodzaj testamentu można podważyć?

W polskim prawie istnieje kilka form testamentu – m.in. własnoręczny (holograficzny), notarialny czy ustny w szczególnych okolicznościach (o formach testamentów dowiesz się więcej w tym wpisie). Każdy z tych rodzajów testamentów może zostać zakwestionowany, jeżeli wystąpią przewidziane prawem przyczyny nieważności. Nie istnieje przy tym testament niepodważalny. Nawet dokument sporządzony w formie aktu notarialnego może okazać się nieważny, np. gdy w momencie jego podpisywania spadkodawca znajdował się w stanie uniemożliwiającym świadome działanie. Oczywiście testament notarialny daje największą gwarancję dochowania wymogów formalnych i jasności woli spadkodawcy, bowiem notariusz dba o poprawność dokumentu i weryfikuje tożsamość oraz zdolność testatora. Jednak jeśli mimo to wystąpiły istotne wady (choćby niezauważone przez notariusza problemy ze świadomością spadkodawcy), nawet tak sporządzony testament może zostać podważony przed sądem.

Kiedy można podważyć testament?

Przepisy prawa spadkowego precyzują, kiedy można podważyć testament, wskazując konkretne przesłanki jego nieważności. Najważniejsze okoliczności, w których sąd może uznać testament za nieważny, to:

sporządzenie testamentu w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli przez spadkodawcę (np. z powodu choroby psychicznej, zaawansowanej demencji czy silnego odurzenia),
sporządzenie testamentu pod wpływem błędu co do treści dokumentu lub pod wpływem groźby (przymusu) wywieranej na testatora,
niezachowanie wymaganej prawem formy testamentu (np. brak własnoręcznego podpisu testatora, brak wymaganych świadków przy testamencie ustnym),
brak zdolności do sporządzenia testamentu po stronie spadkodawcy – przykładowo osoba małoletnia lub całkowicie ubezwłasnowolniona nie może skutecznie sporządzić ważnego testamentu.

Jeżeli zostanie udowodnione wystąpienie choćby jednej z powyższych przesłanek, sąd stwierdzi nieważność testamentu w całości lub w odpowiedniej części.

Potrzebujesz wsparcia we własnej sprawie?

Umów się na spotkanie

Pozostaw swój numer telefonu. Oddzwonimy w celu ustalenia dogodnego terminu

Kiedy nie można podważyć testamentu?

Istnieją również sytuacje, kiedy nie można podważyć testamentu. Jeżeli ostatnia wola spadkodawcy została sporządzona prawidłowo, a żadna z ustawowych wad oświadczenia woli ani uchybień formalnych nie występuje, to taki testament jest ważny i skuteczny. Innymi słowy, brak podstaw prawnych do zakwestionowania dokumentu oznacza, że nie ma możliwości jego obalenia. Sama niesprawiedliwość odczuwana przez pominiętych spadkobierców ustawowych (np. dzieci otrzymujących mniej, niż dziedziczyłyby z ustawy) nie stanowi powodu do unieważnienia ważnego testamentu. Ponadto drogę do podważenia testamentu może zamknąć upływ czasu – po upływie wyznaczonych przez przepisy terminów (o czym szerzej w dalszej części) podważenie dokumentu nie będzie już możliwe.

Jak podważyć testament?

Osoba zamierzająca kwestionować ostatnią wolę zmarłego powinna wiedzieć, jak podważyć testament w praktyce. Procedura unieważnienia testamentu odbywa się przed sądem – zazwyczaj w ramach sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, gdzie zgłasza się zarzut nieważności przedstawionego dokumentu. Nie jest możliwe unieważnienie testamentu u notariusza ani samodzielne „ogłoszenie” jego nieważności bez orzeczenia sądu. Postępowanie sądowe w takiej sprawie wymaga wykazania podstaw nieważności (np. powołania się na konkretne wady testamentu) oraz przedstawienia dowodów potwierdzających te okoliczności. Dowodami mogą być np. dokumentacja medyczna świadcząca o stanie psychicznym spadkodawcy, zeznania świadków potwierdzające groźby lub naciski wywierane na testatora, opinie biegłych (psychiatry, grafologa) czy inne istotne materiały. Jeśli sąd uzna dowody za przekonujące, wyda orzeczenie stwierdzające nieważność całego testamentu albo jego części. W konsekwencji dziedziczenie odbędzie się tak, jak gdyby ten testament nie istniał (według poprzedniego ważnego testamentu albo na zasadach ustawowych). Warto w tym miejscu zaznaczyć, że w procesie podważania testamentu przydatna jest pomoc doświadczonego prawnika, który doradzi jak można podważyć testament w określonych okolicznościach.

Kto może podważyć testament?

W kontekście prawnym istotne jest określenie, kto może podważyć testament. Zgodnie z przepisami, wystąpić do sądu o unieważnienie testamentu może każda osoba, która ma w tym interes prawny. Najczęściej będą to spadkobiercy ustawowi pominięci w testamencie lub otrzymujący z niego mniej, niż wynikałoby to z dziedziczenia ustawowego. Typowym przykładem jest sytuacja, gdy spadkodawca przekazał cały majątek osobie obcej lub dalekiemu krewnemu, pomijając najbliższą rodzinę – wówczas np. dzieci zmarłego mają interes w zakwestionowaniu ważności takiego testamentu. Co ważne, krąg osób uprawnionych nie ogranicza się wyłącznie do spadkobierców ustawowych. Interes prawny może mieć również np. osoba wskazana w innym (wcześniejszym) testamencie lub nawet wierzyciel spadkobiercy, jeśli unieważnienie dokumentu zwiększyłoby szanse na zaspokojenie jego roszczeń.

W jakich przypadkach testament jest najczęściej podważany?

W praktyce prawniczej pytanie czy testament można podważyć pojawia się szczególnie często w pewnych powtarzalnych sytuacjach. Najczęściej kwestionowanie ważności testamentu ma miejsce, gdy:

spadkodawca w podeszłym wieku lub ciężko chory sporządził testament faworyzujący jedną osobę, co rodzi podejrzenia co do świadomości testatora w chwili sporządzania dokumentu,
treść testamentu jest zaskakująca i odbiega od wcześniejszych zapowiedzi spadkodawcy (np. cały majątek zapisany dalekiemu krewnemu lub osobie obcej), co sugeruje możliwy wpływ osób trzecich lub manipulację przy sporządzeniu ostatniej woli,
w testamencie znalazł się zapis o wydziedziczeniu bliskiego krewnego; wydziedziczony spadkobierca często podejmuje kroki, by zakwestionować testament, twierdząc że powody wydziedziczenia podane przez spadkodawcę były nieuzasadnione,
ujawniono wady formalne dokumentu lub wątpliwości co do jego autentyczności (np. brak podpisu spadkodawcy, podejrzenie podrobienia lub zmanipulowania treści testamentu).

W powyższych sytuacjach osoba pokrzywdzona treścią testamentu ma zazwyczaj motywację, by szukać prawnych sposobów na obalenie dokumentu. Ostateczny rezultat zależy jednak od tego, czy zdoła ona udowodnić przed sądem istnienie konkretnych wad prawnych testamentu.

Masz sprawę, którą chcesz omówić?

Porozmawiajmy o Twojej sytuacji

Zgłoś chęć rozmowy. Zamów konsultację telefoniczną

Czy można podważyć testament po stwierdzeniu nabycia spadku?

Zakończenie postępowania spadkowego nie zamyka drogi do kwestionowania ostatniej woli spadkodawcy. Podważenie testamentu po stwierdzeniu nabycia spadku nadal jest możliwe w ramach postępowania o uchylenie lub zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku bądź w toku sprawy o zapłatę zachowku czy wykonanie zapisu testamentowego.

Gdy dziedziczenie na podstawie testamentu zostało potwierdzone aktem notarialnym (aktem poświadczenia dziedziczenia), osobie zainteresowanej przysługuje prawo wystąpienia do sądu o uchylenie takiego aktu. Także w takim przypadku zakończona sprawa spadkowa nie musi stanowić przeszkody do skutecznego zakwestionowania testamentu.

W jakim czasie można podważyć testament?

Istotną kwestią związaną z unieważnianiem testamentów są ograniczenia czasowe. Innymi słowy, przepisy prawa dokładnie określają, w jakim czasie można podważyć testament. Polski Kodeks cywilny przewiduje terminy przedawnienia dla żądania stwierdzenia nieważności testamentu. W przypadku wad oświadczenia woli (np. nieświadomości spadkodawcy, błędu czy groźby) obowiązuje zasada, że nie można powoływać się na te wady po upływie 3 lat od dnia, w którym osoba uprawniona dowiedziała się o przyczynie nieważności. Jednocześnie roszczenie to wygasa najpóźniej po 10 latach od otwarcia spadku (tj. od daty śmierci spadkodawcy). Innymi słowy, 3-letni termin liczy się od chwili powzięcia wiadomości o wadzie, jednak nie później niż w ciągu 10 lat od dnia otwarcia spadku – po tym czasie możliwość kwestionowania testamentu całkowicie wygasa. Ograniczenia te służą zapewnieniu stabilności stosunków spadkowych – po wielu latach od śmierci spadkodawcy kwestia ważności testamentu powinna być już ostatecznie rozstrzygnięta. Jednak w praktyce podważenie testamentu przedawnienie ma decydujące znaczenie dla wad oświadczenia woli – po przekroczeniu granic czasowych określonych w art. 945 § 2 k.c.¹ nie ma możliwości skutecznego podważenia testamentu z tych przyczyn.

FAQ - najczęstsze pytania o podważanie testamentu

Czy można podważyć testament?

Tak, testament można zakwestionować przed sądem, ale tylko w określonych sytuacjach przewidzianych prawem. Sąd stwierdzi nieważność dokumentu, jeśli zostanie wykazane wystąpienie jednej z ustawowych wad jego sporządzenia – przykładowo gdy spadkodawca sporządził testament nie będąc w pełni świadomym swoich działań, działał pod przymusem lub nie dochowano wymaganej formy. Trzeba jednak pamiętać, że samo poczucie niesprawiedliwości nie jest podstawą do obalenia ważnego testamentu – konieczne jest wskazanie konkretnej przyczyny nieważności przewidzianej w przepisach.

Czy można podważyć testament z wydziedziczeniem?

Tak, fakt wydziedziczenia (czyli pozbawienia zachowku) w testamencie nie pozbawia wydziedziczonego prawa do zakwestionowania ważności takiego dokumentu. Osoba wydziedziczona – podobnie jak każdy inny pominięty spadkobierca ustawowy – może domagać się stwierdzenia nieważności testamentu, jeżeli istnieją ku temu ustawowe podstawy.

Jak unieważnić testament?

Unieważnienie testamentu możliwe jest w ramach postępowania przed sadem. Dotyczy do zarówno sytuacji, w której dziedziczenie nastąpiło na podstawie sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, jak i notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia. Ze względu na zawiłość procedury, warto skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika przy dążeniu do unieważnienia testamentu.

^{1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 z późn. zm.) ↩}

Autor wpisu:

Picture of Mariusz Krzyżanowski<br><font color="#C39E3A"; size=4> adwokat</font><br><br>

Mariusz Krzyżanowski
adwokat

Niniejsza publikacja została opracowana z najwyższą starannością, jednak niektóre informacje przedstawiono w sposób skrócony. W związku z tym artykuł ma wyłącznie charakter poglądowy, a zawarte w nim treści nie mogą zastępować pełnej i szczegółowej analizy danego zagadnienia. Kancelaria Adwokacka Mariusz Krzyżanowski nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek straty wynikające z działań podjętych lub zaniechanych na podstawie niniejszej publikacji. W celu omówienia indywidualnej sprawy zapraszamy do kontaktu i podjęcia współpracy.