Nadmierna ingerencja rodziców w życie dorosłych dzieci bywa wskazywana jako jedna z przyczyn poważnych konfliktów małżeńskich. W skrajnych sytuacjach ciągłe napięcia na tym tle mogą prowadzić do rozstania małżonków. Czy jednak teściowa (lub teść) faktycznie może doprowadzić do rozwodu? Poniżej omówiono, jak wtrącanie się rodziców do małżeństwa wpływa na relacje, jakie cechy wyróżniają tak zwane toksyczne teściowe, a także jak sądy podchodzą do kwestii winy w przypadku „rozwodu przez teściową” oraz jakie dowody mogą być przydatne w takiej sprawie.
Czy teściowa może być przyczyną rozwodu?
Relacje z teściami potrafią silnie oddziaływać na związek małżeński. Konflikty na tle nieustannego wtrącania się matki lub ojca jednego z małżonków mogą narastać latami i stopniowo osłabiać więź między partnerami. W efekcie niesnaski te mogą skutkować trwałym kryzysem, a nawet rozpadem pożycia. Zjawisko to nie jest tylko anegdotą – na przykład aż jedna trzecia separacji wśród włoskich małżeństw ma związek z konfliktami z teściami. Oczywiście każda sytuacja jest inna, a polskie sądy każdorazowo indywidualnie analizują, na ile działania osób trzecich faktycznie przyczyniły się do rozkładu małżeństwa.
W literaturze prawniczej podkreśla się, że źródeł małżeńskich nieporozumień należy szukać przede wszystkim w postawie samych małżonków. Rodzice mogą mieć naturalną potrzebę wpływania na życie dzieci i promowania własnych wartości, lecz to dojrzałość emocjonalna małżonków decyduje, czy pozwolą oni na nadmierną ingerencję. Innymi słowy, to nie teściowa odpowiada formalnie za kryzys małżeństwa, lecz ten małżonek, który nie potrafił ochronić swojej relacji przed wpływem rodziców. Jeśli syn lub córka pozostają pod silnym wpływem matki czy ojca i nie stają po stronie współmałżonka, ponoszą odpowiedzialność za skutki takiej sytuacji. Warto zaznaczyć, że problem dotyczy obu płci – choć stereotypowo mówi się o „złej teściowej”, równie dobrze teść może poprzez swoje zachowanie doprowadzić do rodzinnych napięć.
Toksyczne teściowe i ich cechy
Nie każdy spór z rodzicami oznacza od razu, że mamy do czynienia z toksycznymi teściami. Często konflikt wynika z braku komunikacji lub odmiennego spojrzenia pokoleń. Zdarzają się jednak teściowie, których zachowanie konsekwentnie narusza granice młodego małżeństwa. Takie osoby określa się potocznie jako „toksyczne”. Cechują się one powtarzalnymi wzorcami postępowania, które rujnują relacje rodzinne. Do typowych zachowań toksycznej teściowej (lub toksycznego teścia) należą między innymi:
- Nadmierna ingerencja – teściowa stara się kontrolować decyzje podejmowane przez małżonków, np. narzuca swoje zdanie w kwestii wychowania dzieci, wydatków domowych czy organizacji życia codziennego. Ciągłe wywieranie presji i manipulacje w tych sprawach prowadzą do napięć oraz poczucia braku autonomii po stronie małżonków.
- Ciągła krytyka – toksyczna teściowa otwarcie krytykuje zięcia lub synową, podważa ich decyzje i kompetencje. Może wytykać błędy przy obcych lub komentować wygląd, pracę czy sposób prowadzenia domu przez współmałżonka swojego dziecka. Taka permanentna krytyka podkopuje poczucie własnej wartości atakowanej osoby i rodzi narastającą frustrację.
- Brak poszanowania granic – częste niezapowiedziane wizyty, „wiszenie na telefonie” z dorosłym dzieckiem albo nawet mieszkanie razem z młodymi małżonkami powoduje utratę prywatności. Małżonkowie czują się osaczeni obecnością teściów, co zaburza ich samodzielność.
- Faworyzowanie i skłócanie – zdarza się, że rodzic tworzy niezdrowy sojusz z własnym dzieckiem przeciwko jego partnerowi. Na przykład matka namawia syna, by przedkładał jej opinie nad zdanie żony, lub ojciec broni córki nawet, gdy popełnia ona błędy w małżeństwie. Takie działania podważają jedność małżonków i mogą prowadzić do otwartych konfliktów. Niekiedy teściowie próbują też nastawiać wnuki przeciwko jednemu z rodziców, podkopując autorytet synowej albo zięcia.
- Zachowania pełne hipokryzji – toksyczna teściowa potrafi publicznie okazywać uprzejmość i troskę, tak aby nikt postronny nie dostrzegł jej wrogiego nastawienia. W cztery oczy jednak manifestuje swoją wyższość, traktuje synową lub zięcia jak intruza w rodzinie i nigdy nie przyznaje się do błędu. Jej dziecko jest przez nią traktowane jak własność, zaś partner dziecka – jak ktoś niegodny pełnoprawnego miejsca w rodzinie.
Trzeba podkreślić, że wielu rodziców działa w dobrej wierze i niezamierzenie popełnia powyższe błędy. Niemniej rozpad małżeństwa przez teściową staje się realnym zagrożeniem, gdy takie toksyczne cechy zachowań nie są w porę korygowane. Jeśli małżonkowie wspólnie nie przeciwstawią się destrukcyjnym wpływom rodzica, napięcia mogą wymknąć się spod kontroli i doprowadzić do zupełnego rozpadu pożycia.
