W trakcie udzielania świadczeń zdrowotnych może dojść do nieprawidłowego działania lub zaniechania ze strony personelu medycznego, skutkującego szkodą pacjenta. Proces dochodzenia roszczeń za takie zdarzenie bywa złożony – poszkodowany pacjent może ubiegać się o odszkodowanie i zadośćuczynienie, a także pociągnięcie sprawcy do odpowiedzialności. Poniżej wyjaśniamy, co oznacza błąd medyczny, jakie są konsekwencje dla lekarza oraz jakie możliwości ma pacjent w walce o swoje prawa.
Błąd medyczny - co to jest i jakie są jego skutki?
Pojęcie błędu medycznego (nazywanego także „błędem w sztuce lekarskiej”) nie zostało formalnie zdefiniowane w polskich ustawach. Zamiast tego jego znaczenie ukształtowało się poprzez praktykę i orzecznictwo sądów. Przyjmując, jak wskazuje orzecznictwo Sądu Najwyższego, można stwierdzić, że to postępowanie (działanie lub zaniechanie) personelu medycznego niezgodne z aktualną wiedzą medyczną i zasadami ostrożności, powodujące szkodę pacjenta. Innymi słowy – jest to zaniedbanie lub pomyłka lekarza, pielęgniarki czy innego pracownika ochrony zdrowia, która prowadzi do pogorszenia stanu zdrowia pacjenta. Taki błąd obejmuje wyłącznie sytuacje nieumyślne – umyślne wyrządzenie szkody pacjentowi stanowi przestępstwo, a nie „błąd”. W praktyce wyróżnia się różne rodzaje błędów: diagnostyczne (np. błędna diagnoza choroby), terapeutyczne (nieprawidłowe leczenie lub zabieg), techniczne (wadliwie przeprowadzona operacja) oraz organizacyjne (np. zła organizacja pracy szpitala).
Należy pamiętać, że nie każdy niepomyślny wynik leczenia oznacza naruszenie standardów medycznych. Czasem występują powikłania medyczne, które są znanym ryzykiem związanym z daną terapią i mogą wystąpić mimo dochowania należytej staranności. Dla uznania, że doszło do błędu medycznego, muszą być spełnione przesłanki: zaistniała szkoda pacjenta oraz wina po stronie personelu (np. odstąpienie od standardów leczenia). Jeśli te elementy zostaną wykazane, otwiera to drogę do roszczeń takich jak odszkodowanie lub zadośćuczynienie. Innymi słowy powstaje odpowiedzialność, którą pacjent może dochodzić na drodze prawnej.
Skutki błędu medycznego dla pacjenta mogą być bardzo poważne. Przykładowo, jeżeli na skutek zaniedbań dochodzi do trwałego uszczerbku na zdrowiu, kalectwa lub śmierci, odszkodowanie i wysokie zadośćuczynienie mogą zostać zasądzone przez sąd. Dla pacjenta oznacza to nie tylko cierpienie fizyczne i psychiczne, ale często długotrwałe leczenie, rehabilitację oraz koszty. Z kolei dla osoby, która popełniła błąd (np. lekarza), konsekwencje mogą obejmować obowiązek naprawienia szkody, odpowiedzialność dyscyplinarną przed samorządem lekarskim, a niekiedy także odpowiedzialność karna za nieprawidłowość w leczeniu. Orzecznictwo sądowe wskazuje na liczne sprawy, w których poszkodowani pacjenci wygrywali procesy o odszkodowania. Dla przykładu, w wyroku z 2024 roku sąd przyznał pacjentce kwotę 700 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz pokrycie kosztów leczenia, po tym gdy błąd w diagnozie i leczeniu infekcji poskutkował u niej sepsą i trwałym uszczerbkiem na zdrowiu. Inne orzeczenie z 2024 r. (dotyczące tragicznej pomyłki przy podaniu leku) zasądziło łącznie 1,6 mln zł dla rodziny zmarłej pacjentki. Takie przykłady pokazują, że zadośćuczynienie za błąd medyczny orzecznictwo traktuje poważnie, a wysokość świadczeń zależy od skali cierpienia i skutków błędu.